Stare Miasto w Kostrzynie posiadało i posiada zorganizowaną strukturę przestrzenną. Jej bardzo ważnym elementem jest zachowana siatka ulic. Ulice Starówki były brukowane od zakończenia wojny trzydziestoletniej – czyli od II połowy XVII wieku. Następnie konsekwentnie brukowano kolejne ulice. Ważnym momentem w dziejach kładzenia bruków była odbudowa miasta po zniszczeniach wojny siedmioletniej i pożaru z roku 1758 roku. Kolejne brukowane nawierzchnie pojawiają się wraz z odbudową i rozbudową miasta po blokadzie Kostrzyna z lat 1813-1814. Ostatnia faza brukowana to intensywna rozbudowa Kostrzyna od połowy XIX w. w zasadzie aż do wybuchu II wojny światowej.
Brukowane nawierzchnie przetrwały wojenne zmagania w różnej kondycji. Część uległa uszkodzeniu lub zniszczeniu. Praktycznie w stanie właściwie nienaruszonym nawierzchnie przetrwały na Starówce. Niestety, powojenne lata nie sprzyjały ich zachowaniu. Wieloletnia „bezpańskość” Starego Miasta doprowadziła do znacznych ubytków. Kamienna kostka brukowa była atrakcyjnym materiałem budowlanym.
Osobnym rozdziałem historii kostrzyńskich bruków są jednak lata w okresie odgruzowania i wstępnego zagospodarowaniu terenu Starego Miasta w latach 90. Mamy w tym okresie do czynienia ze zwykłą grabieżą. Za grabież bruków zabrały się zorganizowane grupy wykorzystujące ciężki sprzęt. Łupem tych grup padły fragmenty ulic Komendantów (obecnie Królewskiej), Zaułka Gwoździarskiego, Zaułka Kominiarskiego, Jatki.
Zniknięcie większości nawierzchni z ulicy Berlińskiej wiąże się jednak z inną sytuacją. W lipcu 2000 roku w czasopiśmie Polskie Drogi ukazał się artykuł na temat kostrzyńskich bruków[1]. Autorem był dr Jerzy Duda z Krakowa. Na jednym ze zdjęć wyraźnie widoczna jest brukowana nawierzchnia ulicy Berlińskiej wraz ze śladami torów tramwajowych.
Wylot ulicy Berlińskiej na Rynek. Widoczne ślady w bruku po torach tramwajowych (fot. Marek Lorenc 2004)
Ulica Berlińska z brukiem i śladami po torach tramwajowych (fot. arch. MTK 2005)
W roku 2009 ten sam autor opublikował artykuł pt. „Bruki nieistniejącego Starego Miasta”. W zdjęciach załączonych do tego artykułu, wykonanych w roku 2009 bruków na ulicy Berlińskiej już nie ma.[2] Pozostały jedynie drobne fragmenty. Bruk musiał zatem zniknąć pomiędzy kwietniem 2005 a 2009 rokiem.
Odpowiedzią na to pytanie jest najprawdopodobniej projekt realizowany przez miasto o nazwie „Uzbrojenie Starego Kostrzyna”. Prace zbrojeniowe na terenie Starego Miasta zostały zapoczątkowane w roku 2006. W tym roku zdjęta została brukowana nawierzchnia. Następnie przystąpiono do właściwych prac budowlanych. W ramach tych prac położono na nowo bruk pod Bramą Berlińską i Bramą Chyżańską. Niestety po ich zakończeniu bruk na ul. Berlińską nie wrócił. Gdzie został zmagazynowany i jakie są jego losy nie wiadomo.
Ulica Berlińska obecnie (fot. Ryszard Skałba 2013)
16 maja 2015 r. miała miejsce na Starym Mieście wycieczka tematyczna prowadzona przez dr inż. Jerzego Dudę, który przedstawił uczestnikom najciekawsze rozwiązania brukarskie, różnorodność materiału kamiennego oraz kompozycje nawierzchni brukowej ulic i zaułków kostrzyńskiej Starówki.
[1] Jerzy Duda. Bruki Kostrzyna nad Odrą. Polskie Drogi 7/2000, Warszawa 2000.
[2] Jerzy Duda, Bruki nieistniejącego Starego Miasta. Świat kamienia 4(59), Opole 2009.
